Concordans van huisnummer per wijk naar huisnummer per straat in Paramaribo
door dr. Henk Muntjewerff, Breda.
Wijken en buurten
De stad Paramaribo was vanaf 1782 in vier wijken (1,2,3,4) verdeeld en de erven kregen per wijk een huisnummer. Daar kwamen rond 1800 twee buurten bij, de Voorstad Zeelandia of Combé en Kauknie, ieder met een eigen huisnummering.
In 1817 kregen de wijken een letter (A, B, C of D). In plaats van aan de nieuwe buurten ook een eigen letter te geven (bijvoorbeeld E en F) kreeg Voorstad Zeelandia of Combé de wijkletter A en Kauknie kreeg wijkletter D, die beiden vanaf 1 begonnen te nummeren. Hetzelfde gebeurde met de buurten Böhmnie, Frimangron, Kwatta en Wanica (allen wijkletter D).
In de concordans wordt binnen de Oude Wijk (OW) daarom als volgt onderscheid gemaakt tussen:
Wijk A
Voorstad Zeelandia of Combe linkerzijde, CL.A
Voorstad Zeelandia of Combe rechterzijde, CR.A
Wijk D
Kauknie, KK.D
Böhmknie, BK.D
Frimangron, FG.D
Kwatta, KW.D
Wanica, WA.D
In 1837 werd Paramaribo verdeeld in zes binnenwijken (A,B,C,D,E,F) en twee buitenwijken (1,2), daarmee verviel de noodzaak de buurten te vermelden. De Eerste Buitenwijk stond gelijk aan de Voorstad Zeelandia. In de beide buitenwijken werden vanaf 1837 nieuwe percelen uitgezet per project met een projectno.
In de concordans wordt binnen de Nieuwe Wijk (NW) het onderscheid als volgt gemaakt:
Eerste Buitenwijk, 1e BW
Tweede Buitenwijk, 2e BW
Projectno., P
In 1921 werd het bevolkingsregister (BR) ingevoerd en kregen de erven een huisnummer per straat, zoals wij dat vandaag de dag nog kennen.
Verantwoording
Bij de samenstelling van deze concordans is door mij de volgende werkwijze gehanteerd.
Een eerste begin werd gemaakt door de gegevens uit het wijkregister van 1838 te verwerken, waardoor een tabel ontstond met de kolommen Nieuwe wijknummer, straatnaam en Oude wijknummer. Vervolgens kon uit het huurwaarde register van 1830 de straatnaam voor de oude wijk worden toegevoegd, alsmede de buurtschappen. Daarna werd de informatie uit het wijkregister 1831 ingevuld in de kolom Oude wijknummer.
De ontbrekende gegevens werden zoveel mogelijk aangevuld uit de resterende wijkregisters en gecontroleerd met behulp van de Surinaamse kranten in Delpher. Daarbij moest rekening gehouden worden met het feit dat in de verkoop en transport advertenties in de Surinaamse kranten soms het oude en nieuwe wijknummer verwisseld zijn. Ook waren de verschillende wijkmeesters niet allemaal even nauwkeurig in het bijhouden van de nieuwe en oude wijknummers.
A.J. Meyer (?–1894)
Vervolgens werd de nieuwste wijknummering van 1885 voor de wijk F en de buitenwijken toegevoegd. De tabellen met de omnummering (met vermelding van eigenaar) verschenen in de krant.1 Deze omnummering was de reden voor A.J. Meyer om figuratieve kaarten van Paramaribo te maken. In maart 1885 gaf Meijer te kennen dat kon worden ingetekend op zijn figuratieve plattegrond in 9 kaarten, die dan in Nederland gedrukt zou worden.2
Albertus Jacobus Meijer (-19 februari 1894) huwde te Nickerie in 1871 (OT 22 november 1871) met Louisa Hendrika Heijdoorn (1845-1923). A.J. Meijer was kommies bij de belastingen, wijkmeester en scriba van de commissie tot hertaxatie.3 Na zijn pensionering in 1892 werd hij winkelier in verf.
Charles Douglas (1853-1940?)
De omzetting van de wijknummers, de huisnummers per wijk, in huisnummers per straat, die plaatsvond in 1921, is geboekstaafd door Charles Douglas, Multum in Parvo 1938 (Paramaribo 1937). De Volkstelling zelf bevat alleen de huisnummers. Over de huisnummers van de vele erfwoningen merkte Douglas op: “Onderdeelen van hoofdgebouwen zijn de woningen, of kamers op de erven, die het nummer van het hoofdgebouw, in alphabetische volgorde hebben, beginnende rechts van het erf en voortgaande naar links terug gaande, als het erf aan beide zijden bebouwd is”.4 In ons bestand echter alleen onder het wijknummer van het hoofdgebouw geplaatst, bv wijk F.464 is huisnummers 1 t/m 15 en 2 t/m 24.
In slavernij geboren, verkreeg Charles Donglas op 2-jarige leeftijd samen met zijn moeder en zus de vrijheid.5 Moeder Dasiana Donglas vroeg in 1867 voor haar kinderen wijziging van de geslachtsnaam in Douglas aan, naar hun vader de planter James Douglas (1825-1874).6 Zoon Charles Douglas werd later planter en handelsagent. Chas voor vrienden, noemde zichzelf een praktisch planter en technicus. Hij trad in 1880 te Nickerie in het huwelijk (OT 4 november 1880) met Henriette Jacoba Arlaud (1860-1902).
Vanaf 1920 was Douglas maatschappelijk actief. In 1921 werkte hij mee aan de Volkstelling en kwam zo op vele hem onbekende plaatsen in Paramaribo.7 Dit stimuleerde Douglas tot het maken van Multum in Parvo en het schrijven over de hygiënische toestanden op de vele erven.8
De eerste druk van Multum in Parvo, hetgeen Alles in het kort betekent, verscheen op 3 september 1924 samen met een kaart van Paramaribo met daarop de nummers der erven.9 Vrijwel direct begon Douglas aan de voorbereiding van een verbeterde druk, die echter pas eind januari 1938 zou verschijnen.10 Hij moest alles zelf financieren middels intekenaren en dat liep niet zo vlot. Wel verschenen begin 1935 een kadastrale kaart in twaalf bladen van Paramaribo in lichtdruk en eind 1935 een Overzichtskaart van Paramaribo in klein formaat en een historische Kaart van Paramaribo, beiden met de nummers der woningen. Maar er bleek weinig belangstelling voor.11
Naast fotograaf van stadsgezichten in de jaren twintig, begon Douglas vanaf 1930 met het schrijven van historische artikelen in o.a. De West-Indische Gids en brochures in eigen beheer uit te geven. Vooral over de plantage economie, maar ook meer algemeen, zoals zijn Encyclopaedie der Guyana's van 1492-1933.12
Controle
Door het verkregen bestand te sorteren op respectievelijk OW, NW en BR konden ontbrekende nummers worden toegevoegd. Maar er is zo min mogelijk automatisch verbinding gelegd tussen OW en NW waar dat niet uit stukken bekend was. Daardoor komen enkele tientallen adressen dubbel en gebroken voor in het bestand. Nader historisch onderzoek in archieven moet daar uitsluitsel over geven.
Na een verdere controle met de kranten, de monumentenlijst van Paramaribo en de huizendossiers van Philip Dikland is het bestand voltooid.
Bis letters
Doordat het bestand is opgebouwd uit een aantal tijdsopnames, te weten OW 1830, NW 1837, Nieuwste wijk 1885, BR 1921 en 2016, missen we de tijdstippen van het ontstaan en/of vervallen van de bis-letters (a,b,c, etc.). Daardoor kan het zijn dat een wijknummer met a toevoeging in 1837 niet hetzelfde huis betreft als een wijknummer met a in 1921. In ieder geval zijn de wijknummers identiek.
Eenzelfde probleem zien we bij de vele hoekpanden, die dan weer met de hoofdingang in de ene straat en dan weer in de andere straat liggen.
Concordans
De aldus verkregen spreadsheet is door haar vele kolommen en omvang een niet voor iedereen gemakkelijk hanteerbaar resultaat. Daarom zijn voor elke momentopname overzichtelijke tabellen gemaakt en op de website onder de tab concordans geplaatst.
Adres 1921 is gesorteerd op straat en huisno. van het Bevolkingsregister (BR).
Adres 1885 is gesorteerd op kolom Buitenwijk (met spatie voor A t/m F) en NW 1885.
Adres 1837 is gesorteerd op kolom Buitenwijk (met spatie voor A t/m F) en NW.
Adres 1817 is gesorteerd op kolom buurt (met spatie voor A t/m D) en OW.
Adres 1812 is gesorteerd zoals beschreven bij huurwaarde 1812.
Concordans 2016 alle tabellen ineen en voor de fijnproevers als spreadsheet opgenomen.
Aantekeningen
1 Officieel Gedeelte van de Surinaamsche Courant en Gouvernements Advertentieblad op 2, 4, 6, 9, 11, 13, 16, 18, 20, 23, 25, en 27 december 1884.
2 Suriname: kna, 24-03-1885.
3 Nationaal Archief, 2.10.36.22 Stamboek West-Indische Ambtenaren, inv.nr.891, folio 218.
4 Charles Douglas, Multum in Parvo 1938 (Paramaribo 1937), p.14.
5 Manumissie GR 1 maart 1855 no.244.
6 Manumissie GR 16 mei 1867 no.613.
7 Suriname: kna, 11 april 1924.
8 Charles Douglas, Praktische beschouwingen en wenken betreffende de hygiënische en sanitaire toestanden van de stad Paramaribo, 1922. Feuilleton in: Suriname: koloniaal nieuws en advertentieblad, 11 april, 15 april, 22 april, 29 april en 13 mei 1924.
9 Charles Douglas, Multum in Parvo. De Wijken, de Straten, de Nummers der Woningen en Erven met Aangezicht en Plattegrond van Paramaribo. (Erven H. van Ommeren, Paramaribo 1924) ; Suriname: koloniaal nieuws en advertentieblad, 26 augustus 1924.
10 Suriname: koloniaal nieuws en advertentieblad, 28 januari 1938: Multum in Parvo.
11 Recensie in De West: nieuwsblad uit en voor Suriname, 3 april 1935; Suriname: koloniaal nieuws en advertentieblad, 28 januari 1936.
12 Recensie in De West: nieuwsblad uit en voor Suriname, 4 oktober 1933.